Şeftali Ağacı Budaması - Şeftali Ağacı

ŞEFTALİ AĞAÇLARINDA BUDAMA :

Şeftali Ağaçları Neden Budanır?

Şeftali yetiştiriciliğinde kaliteli ve bol ürün alabilmek için toprak işleme, sulama, gübreleme, mücadele gibi tedbirlerin yanında her yıl budamanın da yapılması zorunludur.

Budama yapılmayan ağaçlarda;

taç düzensiz gelişir,

fazla verim nedeniyle dallar kırılır,

küçük ve kalitesiz meyve oluşur,

sık dallanma sonucu iç kısımdaki dallar ışık almaz,

kısa zamanda verim düşer

periyodisite (ürün bir yıl var ve bir yıl yok) görülür

Bu nedenle budama, şeftali yetiştiriciliğinde karlılık oranını artırmak için yapılması gereken en önemli bakım tedbirlerindendir.

Meyve ağaçlarında budama, dal kesme, dal eğme, dal seyreltme, uç alma ve dalların açılarının genişletilmesi veya daraltılması gibi işlemlere denir. Bu işlemler genel olarak şu amaçlar için yapılır.

Fidan dikim esnasında kök ve gövde arasındaki dengeyi sağlamak.

Ağaçlara istenilen şekli vermek.

Şekli oluşturulmuş ve verime yatmış ağaçlarda verilmiş şekli muhafaza etmek.

Ağaçlarda meyve verimi ile sürgün oluşumunu dengelemek.

Dal çıkarma ile meyve seyreltmesi yapmak.

Periyodisitenin (ürün bir yıl var ve bir yıl yok) etkisini azaltmak.

İyi bir taçlandırma ile ağaç tacının iç kısımlarının da ışıklanma ve havalanmasını sağlayarak bu kısımlardan da meyve almak.

Dal kırılma ve sarkmalarını azaltmak.

Şeftali ağaçları diğer meyve ağaçlarına göre daha fazla budama ister. Bunun nedeni

meyvelerin 1 yıllık dallarda teşekkül etmesidir. Her yıl düzenli ürün alınabilmesi için yeterli
miktarda yıllık sürgün olmalıdır. Yetiştiricilik yönünden çok hassas olup iyi bir budama,
gübreleme ve sulama ile uzun ömürlü olabilir.
Tüm meyvelerde olduğu gibi şeftalide de ağaçta uygun bir tacın oluşturulması ve
ileriki yıllarda bu şeklin korunması çok önemlidir. Bu nedenle meyve ağaçlarına şekil
vermeden önce yetiştirilmek istenen meyve tür ve çeşidinin bazı fizyolojik özellikleri,
yetiştirileceği ekolojik şartlar ve ekonomik ölçütleri de bilinmek zorundadır.

Şeftali ağaçlarında iki tip budama uygulanır:
Şekil budaması: Yeni dikilen fidanlara uygulanır. Şeftali ağaçlarına goble veya
değişik doruk dallı şekil verilir. Kurak bölgelerde ortası kapalı uygun olan
doruk dallı şekil verilir.
Meyve fidanlarına şekil verirken beslenme fizyolojisi ile buna bağlı olarak tür
ve çeşitlerin özel budama istekleri, özel dallanma şekilleri, budamaya karşı dal
ve dalcıkların vereceği tepki gibi bilgiler ve çevresel ekolojik şartların iyi
bilinmesi gereklidir.
Kurak bölgelerde meyve ağaçlarının iç kısımlarını nemli ve güneşin zararlı
etkilerinden korumaya uygun (doruk dallı şekil gibi) kapalı şekillerin verilmesi
gerekir. Aynı zamanda böyle yerlerde, topraktaki suyun kısa zamanda
buharlaşmasını önlemek amacıyla tacın, toprağa yakın yani gövdelerin bodur
olması gerekir.
Nemli bölgelerde ise bu durumun tersidir. Yani fidanları iç kısımlarında fazla
nemli tutmayacak şekilde açık (goble gibi) ve aşırı toprak neminden
zararlanmayacak şekilde de yüksek gövdeli olarak şekillendirilmelidir.
Belirtilen bu ölçütler göz önüne alınarak goble, doruk dallı, değişik doruk dallı
(Modified Leader) şekillerinden en uygun olanı tatbik edilmelidir. Her üç sistem
içinde şekil budamasına fidanlar bahçeye dikildikten sonra başlanır.
Goble şekli: Meyve yetiştiriciliğinde uzun yıllardır kullanılan bir terbiye
sistemidir. Özellikle gelişme karakterinin uygun olması sebebiyle
şeftalide rahatlıkla uygulanabilmektedir. Goble sistemi ise bol yağış alan
nemli bölgeler için önerilmektedir. Goble şeklinin yıllara göre
uygulanması şöyledir:
o 1. yıl (dikim yılı): İstenilen ve önceden planlanmış olan dikim
aralıklarına göre dikilen fidanların tepeleri 45-50 cm’den kesilir.
Tepe kesiminin yapıldığı yükseklik ana dalların çıkış noktasını
belirler. Çok yüksek yapılan tepe kesimleri hasat, budama ve
seyreltme işlemlerini güçleştirir. Tepe kesim noktasının altındaki
sürgünler, üzerinde 1–2 göz kalacak şekilde budanır.
Daha sonra sürgünler gelişmeye başlar. Tam verime yattığı zaman
ağır meyve yükünü taşıyacak olan dalların şekillendirilmesine ilk
yıllarda dikkat edilmelidir. Fidanların sağlıklı büyümesi için
budama ve terbiye işlemleri yanında diğer kültürel işlemlerin de
yapılması gerekir.
Gelişme periyodu içerisinde sürgün uzunlukları 15–20 cm
olduğunda şekillendirmeye başlanır. Fidanlar üzerinde merkezden
eşit açılarla dağılmış, birbirini gölgelemeyen 3–5 adet ana dal
seçilir. Seçilen dalların aynı noktadan çıkmamasına özen
gösterilmelidir. Bunun dışındaki dallar ya dipten çıkarılır ya da
eğilip bükülerek gelişmeden alıkoyulur.
Tür ve çeşide göre değişmekle birlikte genel olarak şeftali ve
nektarinler yayvan büyüme eğilimindedir. Dallarda yapılan açı32
genişletmeler ana dalların gövde ile bağlantısını kuvvetlendirir.
Dalların gelişmesini zayıflatır, dallar üzerinde meyve gözlerinin
oluşumunu hızlandırır ve iç kısımlara güneş ışığının nüfuzunu
arttırır.
o 2. yıl: Bölgenin iklim durumuna göre sert kış soğukları geçtikten
sonra budama yapılır. Fakat meyve tür ve çeşidine göre budama
istekleri farklı olur. Şeftali ve nektarin ağaçlarının çatısını
oluşturacak ana dallar, istenen yükseklikte yardımcı dalları
meydana getirmesi için tepeden budanırlar. Bu budamalar yaklaşık
olarak çatal yerinden 50-90 cm yukarıdan yapılır.
Takip eden gelişme döneminde ana dallar üzerindeki kesim
noktalarının altından yeni sürgünler sürmeye devam eder. Ana
dallar üzerinde bu yeni sürgünlerden yardımcı dallar seçilir.
Yardımcı dallar, ağacın gelişme durumuna göre her ana dal
üzerinde 1-2 adet seçilmeli ve hepsi aynı yöne bakmalıdır. Dik
gelişen dalların açılarının genişletilmesine devam edilir.
o 3. yıl: Durgun dönemde ağaçların şekillendirilmesine devam edilir.
Bir önceki dönemde seçilmiş olan yan dallar ile birlikte ana
dalların tepeleri budanır. Kış budaması esnasında çok dik gelişen
çeşitlerde iç kısımları açmak amacıyla ana dallarda çelme
yapılabilir.

o Daha sonraki yıllar: 4 yıllık büyüme ve budamadan sonra ağacın
çatal noktasından çıkan 3–4 ana dal ile toprak seviyesinden 100–
130 cm yukarıda 5–8 adet yardımcı dalı bulunur. Ağacın merkezi
güneş ışığının girmesi için açık tutulmalıdır.
Ağaç üzerindeki tüm meyve dalları her yıl kış budamasıyla
seyreltilmelidir. Geçen yıl teşekkül etmiş ve o yıl meyve verecek33
olan dallar 2-8 göz üzerinden budanmalıdır. Ayrıca odun dalları da
ertesi yılın meyve verecek olan dallarını oluşturmak için 2 göz
üzerinden kesilmelidir.
Değişik doruk dallı şekil (Modified Leader): Bu budama şekli, gövde
üzerinde düzgün aralıklarla sarmal (spiral) olarak dağılmış 4-5 dalın
oluşturduğu bir şekildir. Kuvvetli ve dipten itibaren sürgün yapan şeftali
için uygun bir budama şekildir.
o Birinci yıl: İlkbaharda, gelişme periyodundan önce fidanlar 110–
120 cm üzerinden kesilir. Eğer fidanın boyu verilen uzunluk
civarında ise fidan kesilmeden bırakılır. İlkbaharda fidanlarda
gözler sürmeye, yeni sürgünler oluşturmaya başlar. Yaz gelişme
periyodunda fidan üzerinde beş ana dal seçilir. Bu amaçla yerden
itibaren 40 cm yüksekliğinde ve hâkim rüzgar yönünde bulunan
dal, birinci ana dal olmak üzere birbirinden 10–20 cm aralıklarla 4
ana dal daha seçilir. Geriye kalan dallar, eğilir ya da bükülür. Bu
işlemler tamamlandıktan sonra ana dallar kesilir. Bu dallar 40
cm’den daha kısa iseler bunlara dokunulmaz ve olduğu gibi
bırakılır. Diğer yandan ana dalların uç kısımlarında meyve gözü
veya sık gözlü, beyaz tüylü yaz sürgünleri oluşmuş ise öncelikle
bunların kesilmeleri gerekir. Aksi takdirde bunlardan çok kısa,
zayıf ve ağacın gelişmesini bozan sürgünler oluşur. Bu işlemler
tamamlandıktan sonra ana dallar 40–60 cm uzunlukta kalacak
şekilde ve toprağa bakan gözler üzerinden kesilir. Böylece kış
budaması tamamlanmış olur.
o İkinci yıl: İkinci yıl, ilk yıl şekillendirilmiş fidanın her ana
dalından yeni dallar oluşur. Her ana daldan biri, ana dalın devamını
sağlayacak diğeri de yardımcı olacak şekilde iki dal seçilir. Diğer
dallar durumlarına göre ya kesilip atılır ya da eğilip bükülebilir.
Daha önce belirtildiği gibi dalların uçlarında oluşan yaz sürgünleri
kesilip atılır. Ana dalların uzunlukları 60 cm’den daha fazla ise
kısaltılır.
o Daha sonraki yıllar: Üçüncü yıldan itibaren her ana dal bir ağaç
gibi işlem görür. İlkbahar ve yaz gelişme periyotlarında ağaçlarda
gerekli bakım işlemleri yapılır. Bütün bunlardan sonraki her yıl ana
ve yardımcı dallar üzerinde oluşacak yeni dallardan birer tanesi ana
ve yardımcı dalların devamını, diğeri de bunların yardımcı dalını
oluşturmak üzere ikişer dal seçilir. Diğerleri ise eğilir bükülür ya
da kesilip atılır. Ana dallar 40–50, yardımcı dallar 20–30 cm
uzunluk kalacak şekilde kesilerek ağaçlarda 5 yardımcı dal
oluşuncaya kadar devam edilir. Her yıl yardımcı dalların yönlerinin
bir öncekinin aksi yönünde olmasına özen gösterilir. Böylece dallar
arasında simetri ve denge gerçekleştirilmiş, dalların birbirlerini
gölgelemesi önlenmiş olur.34

4-İkinci yıl budaması yapılmış fidan)
Mahsul budaması: Mahsule yatmış şeftali ağaçlarında uygulanır. Şeftalilerde
meyveler buket dalları ve yıllık sürgünler üzerinde meydana gelir. Bu nedenle
her yıl yeni sürgün teşekkülünün sağlanması için sert budama uygulanmalıdır.
İyi bir budama yapabilmek için dal çeşitlerinin ve üzerinde bulunan gözlerin
(çiçek gözü, odun gözü) durumu dikkate alınmalıdır. Budama sırasında çiçek ve
odun gözlerini karışık şekilde taşıyan dallar bırakılmalı, yalnız çiçek gözü
taşıyan dallar kesilmelidir.
Ana dallar üzerinde 20–25 cm ara ile çıkış yerleri ve yönleri farklı dallar
bırakılır. Bırakılan dalların uzunluğu 50–60 cm’den fazla ise 1/3 oranında
kesilir. Ana dalların uçları bir yan dal üzerinde kesilmeli, uç kısmında birbirine
yakın iki veya daha fazla dal bırakılmalıdır. Dikimden 3–4 hafta sonra sürgünler
gelişmeye başlar. Bu süre sonunda ana gövde üzerinde birbiri üstüne
gelmeyecek 4–5 çatı dalı seçilerek diğerleri çıkartılır. 120 cm’nin sonundaki
kuvvetli olan uç dal lider olarak bırakılır. Diğer yan dallar arasında 15 cm
uzaklık olmalıdır. 5 dal seçildiği zaman, en alttaki dalın toprak seviyesinden 40
cm yukarıda olması gerekir.
İkinci büyüme mevsiminin sonunda ağaç çok hafif budanır. Üçüncü büyüme
mevsiminde hafif budama yapılır. Çatı dallarından çıkan dallardan uygun olan
2–3 tanesi bırakılıp diğerleri çıkarılır. Bunların uçları dışa doğru hafif alınır.
Birbirine giren ve dikey gelişen dal ve dalcıklar çıkarılır. Eğer çatı iyi teşekkül
etmiş ise lider dalın gelişmesini engellemek için ağaç yana doğru açılır.
Dördüncü büyüme mevsiminde de çok az budama yapılır. Bu dönemde, çiçek
ve meyve oluşmasını engellemek için kuvvetli budamadan özellikle
kaçınılmalıdır. Gövdede bulunan kalabalık sürgünler seyreltilir. Verim çağına35
gelmiş şeftali ağaçlarının her yıl budanması önemlidir. Aksi hâlde ağaç yana ve
yukarı doğru çabuk ve kuvvetli gelişir

Ne Zaman Budama Yapılmalıdır?

Şeftali ağaçlarında budama, genelde kış dinlenme döneminde havaların çok soğuk olmadığı zamanlarda yapılır. Ege ve Akdeniz Bölgeleri gibi kışın çok soğuk geçmediği bölgelerde sonbaharda, ağaçlar yapraklarını döktükten itibaren budamaya başlanır. Kış sonunda ağaçlar uyanıncaya kadar devam edilebilir.

Gençleştirme budaması, Şeftali ağaçlarında yeniden kuvvetle sürgünler meydana getirerek yeni bir taç teşkil edilmesi için yapılır. Böylece, ağaçta verim yeniden arttırılacağı gibi, meyvelerin de kaliteleri yükseltilmiş olur. İhtiyarlamış ve ölmeye yüz tutmuş Şeftali ağaçlarında gençleştirme budaması yapılmaz. Gençleştirmede Şeftali ağacının budamaya karşı dayanma derecesi de göz önünde bulundurulur.Gençleştirme budamasında, ilk olarak kurumuş, sıklaşmış ve birbirine binmiş dallar kesilir. Geri kalan dallarda, kısaltma budaması yapılarak, ağacın tacı küçültülmüş ve yeniden kuvvetli sürgünlerin teşekkülü temin edilmiş olur. Bâzı ağaçlarda, budama yapılması netîcesi olarak, çift katlı bir taç teşekkül eder. Böyle ağaçlarda, üst taç atıldıktan sonra, zayıflamış olan alt taç dallarında da kısa budama yapılarak, ağaçta kuvvetli ve dengeli bir taç meydana getirilir.

Düzgün bir taç budaması yapıldıktan sonra, iyi bir toprak işlemesi, sulama ve gübreleme ile yeter miktarda Şeftali dal ve dalcıklarının meydana gelmesine yardımcı olunmalıdır.

Sizlere en iyi gübreleme nasıl yapılır bu konudaki önemli tecrübelerimizi aktarmak istiyoruz.

Şeftali Ağacı Bakım Videoları